Ιστορία & Αξιοθέατα

Αριστούργημα της κυκλαδικής αρχιτεκτονικής και το πρώτο αρχιτεκτονικό μνημείο της νεότερης Ελλάδας, ο ναός της Μεγαλόχαρης χτίστηκε το 1823, μετά την εύρεση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας, και σταδιακά απέκτησε τη σημερινή του λάμψη ως πανορθόδοξο προσκύνημα. Κάτω από την εκκλησία της Παναγίας είναι χτισμένος ο ναός της Ευρέσεως, πάνω στα θεμέλια πρωτοχριστιανικής εκκλησίας, που με τη σειρά της χτίστηκε στη θέση αρχαίου ιερού του Διονύσου. Απέναντι από τον ναό της Ευρέσεως υπάρχει πινακοθήκη με πολύ αξιόλογα έργα Ελλήνων ζωγράφων. Στο χώρο της εκκλησίας της Παναγίας υπάρχει σκευοφυλάκιο με μεγάλης αξίας εκκλησιαστικά και ιστορικά αντικείμενα και βιβλιοθήκη με σπάνια βιβλία, ενώ στο Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών εκτίθενται σπουδαία έργα καλλιτεχνών που γεννήθηκαν στην Τήνο. Κοντά στην είσοδο της εκκλησίας υπάρχει μνημείο για τα μέλη του πληρώματος του εύδρομου «Έλλη», που τορπιλίστηκε το 1940 στο λιμάνι της Τήνου.

Αρχαιολογικό Μουσείο

Το Μουσείο βρίσκεται στη Λεωφόρο Μεγαλόχαρης απέναντι από το κτίριο του ΟΤΕ. Ιδρύθηκε το 1963 και εκτίθενται ευρήματα από τις ανασκαφές στα Κιόνια όπου μεταξύ άλλων μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το σύμπλεγμα αγαλμάτων που παριστάνει θαλάσσιο θίασο. Επίσης στεγάζεται μια σειρά μεγάλων ανάγλυφων πίθων από το Ιερό της Δήμητρας στην πλαγιά του Ξώμπουργου πάνω από το χωριό Τριπόταμος. Περιλαμβάνει ακόμα κεραμική από τη μυκηναϊκή μέχρι την ύστερη ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, γλυπτά από την αρχαϊκή μέχρι και τη θωρακοφόρου και θραύσμα από κεφάλι του 1^ου μ.Χ. αιώνος που εικάζεται ότι είναι πορτραίτο του αυτοκράτορα Κλαυδίου, μαρμάρινο γλυπτό που απεικονίζει Τρίτωνα και ερμηνεύεται ως αετωματικό γλυπτό, ακρωτήριο ή μέλος τεθρίππου, του 2^ου π.Χ.αιώνος, μαρμάρινο ηλιακό ρολόι που δείχνει τον ηλιακό χρόνο τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια, έργο του Ανδρόνικου του Κυρρήστου, τέλους 2^ου-αρχών 1^ου π.Χ. αιώνος, όλα αυτά από τα Κιόνια και επίσης ψηφιδωτό δάπεδο διακοσμημένο με γεωμετρικό σχέδιο από την Χώρα της Τήνουπου βρέθηκε στο περιβόλι του ναού της Παναγίας. Στην αυλή του μουσείου εκτίθενται τμήματα από τη ζωοφόρο του βωμού του Ποσειδώνος και της Αμφιτρίτης.

Το Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών

Ιδρύθηκε το 1930 με πρωτοβουλία του Πανελλήνιου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας για να στεγάσει έργα καλλιτεχνών που γεννήθηκαν στην Τήνο. Εδώ μπορεί κανείς να δει 5 έργα του Νικολάου Γύζη, 25 περίπου έργα του Γιαννούλη Χαλεπά, πίνακες του Νικηφόρου και Νικολάου Λύτρα, και πρωτότυπα έργα σε μάρμαρο και προπλάσματα του Γεωργίου Βιτάλη, Λαζάρου Φυτάλη, Λουκά Δούκα, Λαζάρου Σώχου, Νικολάου Στεργίου, Ιωάννη Κουλουρή και Ιωάννη Βούλγαρη.

Πινακοθήκη Ιερού Προσκυνήματος Ευαγγελιστρίας Τήνου

Απέναντι από το Ναό Ευρέσεως εδώ και πολλά χρόνια εκτίθεται μια αξιόλογη συλλογή έργων τέχνης που δώρισε στο Ίδρυμα ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος.

Περιλαμβάνει έργα πολλών γνωστών ελλήνων ζωγράφων, όπως οι Νικόλαος Γύζης, Γεώργιος Ιακωβίδης, Γεώργιος Ροϊλός, Πολυχρόνης Λεμπέσης, Νικηφόρος Λύτρας, Δημήτριος Πελεκάσης. Εκτίθενται επίσης αντίγραφα έργων των Βελάσκεθ, Ρούμπενς, Ρέμπραντ, Μουρίγο και άλλων μεγάλων ζωγράφων της Ευρώπης.

Μουσείο Λαϊκής Αρχιτεκτονικής Τήνου

Στην Μονή Αγ. Τριάδας (έξω από την πόλη) εκτίθεται σημαντικός αριθμός αντικειμένων από την ζωή στο νησί στα παλαιότερα χρόνια, εκ των οποίων ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αξιόλογη συλλογή από μαρμάρινα υπέρθυρα. Στο Μουσείο υπάρχει ανεξάρτητο αφιέρωμα στον τορπιλισμό του πλοίου «Έλλη» στις 15.8.1940 ( κομμάτια από το πλοίο, κλπ) στον κόλπο της Τήνου.

Εκπαιδευτικό Μουσείο Μονής Ουρσουλινών (στα Λουτρά)

Η Μονή Ουρσουλινών υπήρξε σημαντικό εκπαιδευτικό κέντρο θηλέων για 133 χρόνια (1860-1993) με ελληνικό και γαλλικό γυμνάσιο, εργαστήρια ταπητουργίας, ραπτικής, υφαντικής, καλών τεχνών, οικοκυρικής και μουσικών σπουδών (με 30 πιάνα). Δείγματα από την παραγωγή των μαθητών της αλλά και το εποπτικό υλικό που υπάρχει ακόμα, εκτίθενται στο μουσείο.

Λαογραφικό και Εκκλησιαστικό Μουσείο Μονής Ιησουιτών

Μικρό μουσείο με αντικείμενα από την ζωή και τη δράση των μοναχών στην Τήνο από το 1661 στο Ξώμπουργκο και από το 1840 στα Λουτρά με έμφαση στο εκπαιδευτικό τους έργο και τη σχέση με τους νέους.(από το 1994)

Εκκλησιαστικό Μουσείο Φαλατάδου

Στεγάζεται στο ναό Αγ. Τριάδας όπου εκτίθενται βυζαντινές εικόνες, εκκλησιαστικά άμφια και σκεύη.

Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Καρυάς Τήνου

Βρίσκεται στο παλιό σχολείο του χωριού που αναπαλαιώθηκε με τη συμβολή της γλύπτριας Ειρήνης Χαριάτη και περιλαμβάνει τη συλλογή της γλύπτριας από αντικείμενα λαϊκού πολιτισμού του νησιού, ενδυμασίες, φωτογραφικό υλικό, κλπ

Το σπίτι του Χαλεπά στον Πύργο

Το σπίτι του Χαλεπά, το οποίο έχει μετατραπεί σε μουσείο στεγάζει φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα, ενώ στην είσοδο υποδέχεται τον επισκέπτη η προτομή του δημιουργού της Κοιμωμένης. Αξιοθέατα του Πύργου επίσης οι δύο ενοριακές εκκλησίες του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Δημητρίου με τον θαυμάσιο μαρμάρινο διάκοσμο (τέμπλα, προσκυνητάρια, άμβωνες κλπ), το διατηρητέο μνημείο του νεκροταφείου Πύργου (18ος αιώνας) με τις λιθανάγλυφες διακοσμημένες επιτύμβιες πλάκες και η πλατεία του χωριού με τις μαρμάρινες κρήνες και τον υπεραιωνόβιο πλάτανο (ιστορικό διατηρητέο μνημείο).

Μουσείο Καλλιτεχνών

Βρίσκεται στα Ιστέρνια και στεγάζει έργα του Λάζαρου Σωχού, του Ιάκωβου Μαλακατέ και των αδελφών Φυτάλη.

Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών Πύργου

Εκτίθενται 47 συνολικά έργα , αντιπροσωπευτικά της καλλιτεχνικής παραγωγής των γλυπτών που γεννήθηκαν στον Πύργο και στα Ιστέρνια. Στο μουσείο δεν εκτίθενται τα ίδια τα μαρμάρινα έργα, αλλά τα γύψινα προπλάσματά τους. Σε ορισμένα από αυτά είναι ορατά τα σημάδια και οι μολυβιές που έβαλε ο καλλιτέχνης πριν τη «μεταφορά» του έργου σε μάρμαρο.

Γλυπτοθήκη Ειρήνης Χαριάτη ( στην είσοδο του Πύργου)

Περιλαμβάνει 60 προπλάσματα έργων μιας από τις λίγες γυναίκες γλύπτριες της χώρας και του νησιού. Αφορούν έργα που κοσμούν δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του 1998.

Μουσείο Παραδοσιακής Κεραμικής

Στην Αετοφωλιά, ένα μουσείο του 2009 που επιμελήθηκε το Κέντρο Μελέτης Νεώτερης Κεραμεικής.Συγκεντρώνει παραδοσιακές τεχνικές κεραμικής καθώς και πλήθος παράπλευρων εκδηλώσεων.

Μουσείο Μαρμαροτεχνείας

Στον Πύργο, στην περιοχή Πάνορμος λειτουργεί ένα ιδίαίτερα δραστήριο σε διοργάνωση εκθέσεων μουσείο. Οι ώρες λειτουργίας του είναι απο 1 Μαρτίου έως 15 Οκτωβρίου: Καθημερινά ( εκτός Τρίτης) από τις 10:00 π.μ. έως τις 6:00 μ.μ και από 16 Οκτωβρίου έως 28 Φεβρουαρίου:Καθημερινά ( εκτός Τρίτης) από τις 10:00 π.μ. έως τις 5:00 μ.μ.
Στοιχεία επικοινωνίας: Τηλ.22830-31290, Φαξ:2283031293,www.piop.gr piop@piraeusbank.gr

Καλλιτεχνικό Πάρκο

Στην διασταύρωση του δρόμου Μαρλά – Μαμάδου λειτουργεί από το καλοκαίρι του 2009 το καλλιτεχνικό πάρκο της περιοχής προς τιμήν του αφανούς Εξωμερίτη Λατόμου, αλλά και προς τιμή των καλλιτεχνών Γιαννούλη Χαλέπα και Νικολάου Σκαλκώτα που έλκουν την καταγωγή τους από τα χωριά της περιοχής.

Σχολή Καλών Τεχνών

Η Σχολή Καλών Τεχνών στον Πύργο, Τήνου αποτελεί παγκόσμιο σημείο αναφοράς για τους λάτρεις της τέχνης. Από το 1955, οι σπουδαστές της διδάσκονται μαρμαροτεχνία & προετοιμάζονται για την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Δεκτοί γίνονται οι απόφοιτοι τουλάχιστον Γυμνασίου και έχουν επιτύχει στις εισαγωγικές εξετάσεις της σχολής.

Εκτός από την Παναγία την Ευαγγελίστρια και το ναό της Ευρέσεως, στην πόλη της Τήνου υπάρχουν ακόμη ο Άγιος Ιωάννης, οι Ταξιάρχες με τέμπλο του 18ου αιώνα, και οι εκκλησίες των καθολικών Άγιος Νικόλαος και Άγιος Αντώνιος.

Εκκλησίες θα συναντήσουμε επίσης σε όλα τα χωριά.

Τα χωριά της Τήνου, αποτελούν εξαιρετικά αξιοθέατα, δείγματα απαράμιλλης ομορφιάς και αρχιτεκτονικής αξίας.

Ο Τριαντάρος, όπου θα απολαύσετε τη θέα στο Αιγαίο από υψόμετρο 500 μέτρων. Τα παλιά κοινόχρηστα πλυντήρια των χωριών χρησιμοποιούνται έως σήμερα!

Ο Αρνάδος, Γραφικό χωριό στην πλαγιά του βουνού Κεχροβούνι, γνωστό για τις περίφημες μεσαιωνικές καμάρες και τα πλακοστρωμένα στενά σοκάκια. Στην κεντρική πλατεία ο εντυπωσιακός Ναός της Αναλήψεως του Χριστού αρχιτεκτονικής του 1600. Δίπλα στην ενοριακή εκκλησία λειτουργεί από το 1987 εκκλησιαστικό μουσείο που στεγάζει παλαιές εικόνες των εκκλησιών της περιοχής, εκκλησιαστικά είδη, παλιά βιβλία και άμφια.

Η Καρυά, όμορφο χωριό με οικήματα ξεχωριστής ομορφιάς ανάμεσα στους ευκαλύπτους και τις ροδιές με ιστορία από τη βυζαντινή εποχή. Αξιοσημείωτο το λαογραφικό μουσείο που υπάρχει εδώ.

Ο Μουντάδος, σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από τη Χώρα σήμερα ένα γραφικό χωριό με παραδοσιακό οικισμό που χρονολογείται εδώ και 1000 χρόνια. Είναι η ιδιαιτέρα πατρίδα των καλλιτεχνών Λαμπάκη και Πλατή.

Τα Δύο Χωριά, ονομασία που προήλθε από την συνένωση δύο οικισμών. Η ιστορία των οικισμών ξεκινάει από τον μεσαίωνα. Το χωριό είναι πανέμορφο και κτισμένο σε μια καταπράσινη και εύφορη με τρεχούμενα νερά πλαγιά.

Ο Φαλατάδος, Είναι από τα πιο μεγάλα και αρχοντικά χωριά της Τήνου και χρονολογείται από το 1400. Βρίσκεται ανατολικά της Χώρας και εδώ εντυπωσιάζει η μονή της Αγίας Τριάδας κτισμένη το 1610 στη θέση που παλιότερα υπήρχαν τρία μικρά εκκλησάκια, του Αγ. Ιωάννη, του Αγ. Βασιλείου και της Αγ. Τριάδας. Τα προσκυνητάρια είναι έργο του Κ. Καπαριά, ο νεοκλασσικός άμβωνας του Ν. Περάκη και οι εικόνες χρονολογούνται από τον 17^ο αιώνα.

Στο χωριό δεσπόζει η μαρμάρινη εκκλησία του Αη Γιάννη και η πανέμορφη κυκλαδίτικη πλατεία της Μεγαλόχαρης, ενώ εδώ υπάρχει και μια μικρή λαογραφική συλλογή και εκκλησιαστικό μουσείο. Στο χωριό διατηρούνται ακόμα πολλά πατητήρια και ρακεζιά.

Η Στενή, είναι το μεγαλύτερο χωριό της Τήνου, χτισμένο στα δυτικά του Τσικνιά.. Αξιόλογα μνημεία είναι η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου με το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 17ου αιώνα, τον θαυμάσιο επιτάφιο και τις παλιές εικόνες και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου.

Ο Τριπόταμος, από τα αρχαιότερα χωριά του νησιού με γραφική αρχιτεκτονική με καμάρες, σκάλες, στοές και πλακόστρωτα σοκάκια. Στον Τριπόταμο γιορτάζεται το έθιμο του “Κάβου” τα Χριστούγεννα που περιέχει στοιχεία πρωτοχριστιανικά, μεσαιωνικά και αγιορείτικα. Εδώ λειτουργεί η μοναδική βιομηχανική μονάδα του νησιού, το τυροκομείο και το μοναδικό αγγειοπλαστείο του νησιού που λειτουργεί ακόμα.

Στο πανέμορφο χωριό Βώλακας θα εντυπωσιαστείτε από ένα σεληνιακό τοπίο με ιδιόρρυθμους γρανιτένιους ογκόλιθους -μοναδικό φαινόμενο σε ολόκληρο τον κόσμο- και θα θαυμάσετε από κοντά την παράδοση της καλαθοπλεκτικής.

Στον Κτικάδο οι καμάρες, τα πλακόστρωτα σοκάκια, τα σπίτια με τα μαρμάρινα υπέρθυρα και η παλιά βρύση με την πέτρινη πλυσταριά δίνουν μια ξεχωριστή ομορφιά και γραφικότητα .

Στην Ξινάρα, έδρα του αρχιεπισκόπου της Καθολικής Αρχιεπισκοπής Τήνου, βρίσκεται ο καθεδρικός ναός των καθολικών της Τήνου, αφιερωμένος στην Παναγία του Ροζαρίου.

Στο “Παλάτι του Δεσπότη”, ένα μεγάλο κτίριο του 19^ου αιώνος, αρχικά ενός ιεροσπουδαστηρίου, τώρα στεγάζεται το ¨Κέντρο Πίστη και Πολιτισμός”. Εδώ είναι το μουσείο εκκλησιαστικών κειμηλίων, το αρχείο των καθολικών ενοριών που είναι και το παλαιότερο αρχείο της Τήνου καθώς και ραδιοφωνικός σταθμός. Στο ισόγειο στεγάζεται το Δημαρχείο του Δήμου Εξωμβούργου.

Στα Λουτρά, χωριό χτισμένο σε ένα καταπράσινο περιβάλλον, βρίσκεται η Μονή Ουρσουλινών, που ιδρύθηκε το 1862 και σήμερα στεγάζει λαογραφικό μουσείο.

Στον Κάμπο βρίσκεται ο ναός της Αγίας Αικατερίνης του 1775, με ξυλόγλυπτο τέμπλο και θαυμάσιες εικόνες.

Η Κώμη, όμορφο χωριό, καταπράσινο, χτισμένο πάνω από τον ποταμό «Λαζάρου Περάστρας». Ο καθεδρικός της ναός είναι ο ναός του Αγίου Ιωάννη, με την εικόνα ζωγραφισμένη από τον Ιταλό ζωγράφο Galiardi. Αγροτικό χωριό, που διαθέτει οινοποιείο και παράγει λαχανικά, φρούτα, λεμόνια κλπ.

Η Καλλονή, χτισμένη στην άκρη του λιβαδιού της Κώμης, αγροτικό χωριό επίσης.

Η εκκλησία της, ο ‘Άγιος Ζαχαρίας είναι μια τρίκλητη βασιλική με υπέροχη βοτσαλωτή αυλή

Η Καρδιανή είναι ένα πανέμορφο (ορεινό) χωριό σκαρφαλωμένο στα βράχια με καταπληκτική θέα στο πέλαγο, χτισμένο τον 17ο αιώνα, (όπου) ο επισκέπτης θα παρατηρήσει τη χρήση μαρμάρου στο χτίσιμο σχεδόν όλων των σπιτιών. Στα αξιοθέατα περιλαμβάνονται ο υπερχιλιόχρονος ναός της Παναγίας της Κιουράς (Κυράς) Καρδιανής και το νεκροταφείο του 9ου-8ου π.Χ. αιώνα.

Στα Ιστέρνια, οικισμό στην κορυφή ενός λόφου με παλιούς μύλους και καταπληκτική θέα προς τη θάλασσα, θα δείτε τη μονή της Παναγιάς της Καταπολιανής του 1786, την εκκλησία της Δευτέρας Ευρέσεως, την Αγία Παρασκευή με το θαυμάσιο τέμπλο, τον ¶γιο Αθανάσιο (μία από τις παλαιότερες εκκλησίες της Τήνου) και το Μουσείο Καλλιτεχνών. Στον όρμο Ιστερνίων θα απολαύσετε την αμμουδιά και τη θάλασσα.

Μουσείο είναι και το σπίτι του μεγαλύτερου Νεοέλληνα γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, στη γενέτειρά του, τον αρχοντικό Πύργο, το μεγαλύτερο και ίσως γραφικότερο χωριό της Τήνου, με μαρμαρόστρωτους δρόμους, κρήνες, κάτασπρα σπίτια με μαρμάρινα σκαλιά και υπέρθυρα. Στο Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών Πύργου εκτίθενται πολλά έργα και κυρίως τα γύψινα προπλάσματά τους. Ένα από τα γραφικότερα χωριά των Κυκλάδων και οπωσδήποτε το μεγαλύτερο και ωραιότερο χωριό της Τήνου.

Εδώ έγινε η πρώτη κήρυξη της Επανάστασης στις 31 Μαρτίου 1821 με πρωτεργάτη τον Γεώργιο Παλαμάρη.

Τόπος γέννησης μεγάλων καλλιτεχνών και σκαπανέων του πνεύματος όπως ο ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας, οι γλύπτες Δημήτρης Φιλιππότης και Γιαννούλης Χαλεπάς και ο μουσουργός Νίκος Σκαλκώτας. Σήμερα το σπίτι του Χαλεπά λειτουργεί ως μουσείο.

Στο χωριό λειτουργούν επίσης εργαστήρια λιθογλυπτικής, ξυλογλυπτικής και ζωγραφικής.

Από το 1957 λειτουργεί στο χωριό Σχολή Μαρμαρογλυπτικής

Στον Πάνορμο υπάρχει ένα σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες και φαινόμενα ιριδισμού του λιγοστού φωτός που μπαίνει μέσα.

Και τα υπόλοιπα χωριά, αποτελούν στοιχεία απαράμιλλης αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Με τα αξιόλογα θρησκευτικά μνημεία, τα στενά σοκάκια τους, τα παραδοσιακά σπίτια, αποτελούν πόλο έλξης για τους επισκέπτες του νησιού.

Αυτά είναι: Αγάπη, Αετοφωλιά, Βερναδάδος, Καρκάδος, Κάτω Κλείσμα, Κέχρος, Κουμάρος, Κρόκος, Πλατιά, Μαμάδος & Μαρλάς, Μέση, Μοναστήρι, Μοναστήρια, Μουντάδος, Μυρσίνη, Περάστρα, Ποταμιά, Σκαλάδος, Σκλαβοχωριό, Σμαρδάκιτο, Τζάδος

Στον Κάμπο και στον Ταραμπάδο θα δείτε τους πιο όμορφους περιστεριώνες του νησιού. Αριστουργήματα της λαϊκής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής του 18ου και του 19ου αιώνα, με λεπτοδουλεμένα διακοσμητικά σχέδια σε υπέροχες παραλλαγές, που συνδυάζουν τη λειτουργικότητα με την ομορφιά, αξιοποιώντας άριστα το παιχνίδι της σκιάς και του φωτός.